De vreedzame school
Wij zijn een vreedzame school
De Vreedzame School is een compleet programma voor basisscholen voor sociale competentie en democratisch burgerschap. Het beschouwt de klas en de school als een leefgemeenschap, waarin kinderen zich gehoord en gezien voelen, een stem krijgen, en waarin kinderen leren om samen beslissingen te nemen en conflicten op te lossen. Kinderen voelen zich verantwoordelijk voor elkaar en voor de gemeenschap, en staan open voor de verschillen tussen mensen.
Er zijn 6 blokken waar elk school jaar aan wordt gewerkt.
Blok 1 We horen bij elkaar
Blok 2 We lossen conflicten zelf op
Blok 3 We hebben oor voor elkaar
Blok 4 We hebben hart voor elkaar
Blok 5 We dragen allemaal een steentje bij
Blok 6 We zijn allemaal anders
Blok 1 We horen bij elkaar
De eerste twee weken van het schooljaar geven we elke week drie lessen uit Blok 1. Alle groepen van de school starten met de lessen uit Blok 1. Tijdens dit blok staat het samen werken aan een positief werkklimaat centraal. Naast de algemeen geldende schoolregels maken leerkracht en kinderen samen afspraken over hoe je met elkaar omgaat en over de inrichting en het ordelijk houden van de klas. Om van een school of klas een groep te maken, is het nodig dat elk kind het gevoel heeft dat hij/zij er bij hoort. Kinderen hebben iets met elkaar als ze elkaar goed kennen en elkaar waarderen. Ze leren over opstekers en afbrekers. Je geeft een opsteker als je een aardige, positieve opmerking over iemand maakt. “Jij kan zo goed iemand helpen”. Opstekers doen iets met je; je wordt er bijvoorbeeld blij van. Het tegenovergestelde van een opsteker is een ‘afbreker’. Het is een onaardige, negatieve opmerking over iemand. De ander krijgt er bijvoorbeeld een vervelend gevoel van. De kinderen leren dat iedereen zijn mening moet kunnen uiten en verdedigen en iedereen respect moet hebben voor de mening van anderen. Om de sfeer direct goed neer te zetten hebben de kinderen de eerste twee weken iedere dag een Vreedzame Schoolles. Bij de andere blokken hebben de kinderen iedere week één les.
Blok 2 We lossen conflicten zelf op
Na twee weken school starten we met de lessen uit Blok 2 (We lossen conflicten zelf op). Het doel van de lessen in dit blok is kinderen te leren om op een positieve manier met conflicten om te gaan. De lessen zijn onder andere gericht op het verschil tussen conflict en ruzie. Een conflict is een verschil van mening: je wilt bijvoorbeeld allebei iets anders doen of hebben. Bij een conflict wil je een oplossing bedenken waar je allebei tevreden mee bent. Je zoekt naar win-win oplossingen.
Conflicten horen bij het leven. Wanneer conflicten met geweld gepaard gaan, spreken we van ruzie. We leren kinderen dat je op drie manieren kunt reageren op een conflict. Of je loopt weg, je zegt niet wat je ervan vindt. Of je reageert agressief, je bent boos en wordt driftig. Of je staat stevig, je komt op voor jezelf en houdt ook rekening met de ander: je zoekt naar een win-win-oplossing.
In groep 1 en 2 leren de kinderen zelf hun conflicten op te lossen met behulp van de LOS HET OP-KAART. In groep 3 tot en met 8 leren de kinderen dat met behulp van het stappenplan PRAAT HET UIT. In de bovenbouw gaan de lessen over kritisch naar jezelf kijken, hoe je met je eigen mening en met kritiek omgaat. En wordt ook gekeken naar conflicten in de wereld en de rol van de Verenigde Naties.
Blok 3 We hebben oor voor elkaar
In dit blok stimuleren we de kinderen om ‘oor voor elkaar’ te hebben. De lessen gaan over communicatie, over ‘praten mét elkaar’ in plaats van ‘praten tégen elkaar’. De kinderen leren wat goed en slecht luisteren is. In tweetallen oefenen de kinderen om naar elkaar te luisteren. De één vertelt, de ander luistert. Goed luisteren kan je zien aan oogcontact, knikken, actieve lichaamshouding en herhalen wat de ander zei.
De kinderen leren zich in een ander te verplaatsen. Ze leren dat het belangrijk is om goed naar elkaar te luisteren en duidelijk te zeggen wat je bedoelt. Dit voorkomt dat er misverstanden en conflicten ontstaan. Ze leren vragen stellen en samenvatten. Je laat daarmee zien dat je de ander goed begrepen hebt. We bespreken met de kinderen dat mensen op verschillende manieren naar dezelfde dingen kunnen kijken. We spreken dan over het hebben van verschillende ‘gezichtspunten’. We kijken soms anders tegen dezelfde dingen aan, omdat we verschillende ervaringen en gevoelens hebben en omdat we uit verschillende gezinnen komen. Op deze manier leren we de kinderen met meningsverschillen om te gaan.
In de bovenbouw leren de kinderen argumenteren en debatteren. Hierbij gaat het om het verdedigen van een stelling, bijvoorbeeld ‘kinderen moeten op tijd naar bed’ of ‘iemand die pest moet streng gestraft worden’. In groep 8 leren de kinderen over cyberpesten en wat ze kunnen doen. Ze leren over verschillen in communiceren via sociale media en face-to-face.
Blok 4 We hebben hart voor elkaar
Dit blok gaat over gevoelens.
Om kunnen gaan met gevoelens is van groot belang voor een positief klimaat in de klas en in de school. De Vreedzame School streeft naar een klimaat waarin iedereen zich prettig voelt en waarin kinderen “hart voor elkaar “ hebben, d.w.z. dat ze met respect omgaan met elkaar. Dat gaat gemakkelijker als kinderen in staat zijn hun gevoelens te benoemen en zich in de gevoelens van anderen te verplaatsen.
Kinderen zijn dan beter in staat om conflicten positief op te lossen. Om met elkaar over gevoelens te praten, is het van belang dat de kinderen zich veilig voelen in de groep; tegelijkertijd bevorderen deze gesprekken de veiligheid in de groep. Er ontstaat een vertrouwde sfeer.
Blok 5 We dragen allemaal een steentje bij
We willen graag dat de kinderen zich verbonden voelen met de klas en de school. Dat kan alleen als we kinderen het gevoel geven dat ze er toe doen. Om dit te bereiken, krijgen de kinderen taken en verantwoordelijkheden.
Binnen de school is afgesproken waarover de kinderen mee mogen denken en beslissen. Als de kinderen zich betrokken voelen bij de klas en de school, ontstaat een positieve sfeer. Ze zijn dan gemotiveerd om deel te nemen aan wat in de klas gebeurt.
Blok 6 We zijn allemaal anders
In blok 6 gaan de lessen over overeenkomsten en verschillen tussen mensen.
We willen de kinderen leren om te gaan met verschillen van mening en verschillen in gewoontes, leefstijl, levensbeschouwing, leeftijd, sekse en in cultuur. We werken aan acceptatie en waardering ervan. Naast verschillen zijn er ook overeenkomsten. De kinderen leren dat je dit terugziet binnen de eigen families, de klas, de school en de samenleving
Om goed om te kunnen gaan met verschillen moet je er over kunnen praten. Het gaat om luisteren naar de ander, een mening vormen, van mening kunnen veranderen en een eigen mening verdedigen. Op deze manier willen we vooroordelen tegengaan.
Door een positieve aanpak ervaren de kinderen verschillen als vanzelfsprekend in plaats van eng of vreemd.
In dit blok gaat het om accepteren, tolerantie en waarderen. Dat zijn geen dingen die je via een lesje kunt overdragen. We geven de lessen daarom in projectvorm, waarbij de kinderen de eigen families en de eigen klas verkennen, interviews afnemen en werkstukken maken over verschillende levensbeschouwingen. De kinderen werken in tweetallen of groepjes en bespreken hun bevindingen met de hele klas.
Naast deze lesactiviteiten is de manier waarop wij als leerkrachten zelf omgaan met overeenkomsten en verschillen erg belangrijk. We proberen zo veel mogelijk acceptatie en waardering uit te dragen van overeenkomsten en verschillen in de eigen groep en de school. We maken kinderen bewust van eventuele vooroordelen en geven duidelijke grenzen aan welk gedrag niet meer kan, d.w.z. welk gedrag haaks staat op de bedoelingen van dit blok.
Wij zetten ons in voor een goede voorbeeldfunctie naar de kinderen.
Met de lessen, onze eigen houding en met ondersteuning van de ouders hebben we er alle vertrouwen in dat iedereen het bij ons op school prettig heeft, omdat “anders zijn mag”.
